اهداف و فواید وقف

• 1398/10/20

بر اساس آنچه در تعالیم اسلامی آمده ، اهداف عمده از وقف در قرون متقدم اسلامی ، بیشتر حول محور تعلیم و تربیت ، آب و آبیاری و کاروانسراها بوده است ؛ همچنین هزینۀ نگهداری ساختمانها و کتابخانه ها و مقرری خازن ، معاون (نایب) ، وکیل و مشرف ، وراق (نسخه بردار) ، مترجم ، صحاف ، تذهیب کار و خوش نویس ، از عواید موقوفات مربوط تأمین می شد ؛ البته در دوره هایی که حکام و والیان به اموال ثروتمندان تعدی می کردند و آن را عامل درآمد و چپاول ثروت قرار می دادند ، برخی ثروتمندان راه چاره را تنها در وقف زمینها و اموالشان برای مصارف خیریه می دیدند .

سنت وقف همان قرون نخستین در ادارۀ مدارس اسلامی نقشی مهم و کلیدی داشته است ؛ به طوری که برخی وقف را مهم ترین منبع درآمد مدارس اسلامی قلمداد کرده اند . در واقع ، پایداری مراکز علمی اسلامی طی قرون متمادی ، وابسته به ارتباط با این منبع مالی بوده است . به طور کلی ، مدرسه همانند مسجد از اصول وقف به شمار می رود . در پی جست و جو میان موقوفه های ایرانی در می یابیم وقف برای خرید یا استنتاخ کتاب نسبت به دیگر مصارف موقوفات اسلامی ، سهم چندانی نداشته است . قدیمی ترین وقفنامۀ ثبت شده بر نسخه های خطی که اکنون در دست داریم ، دارای تاریخ 363 ق است که ابوالقاسم علی بن ناصرالدوله بر حرم امام رضا ^(ع) وقف کرد و اکنون در کتابخانۀ آستان قدس رضوی نگهداری می شود .