وقف در دوران قبل از اسلام

• 1398/10/20

اگرچه تاریخ موقوفات و نذورات به درستی مشخص نیست ، از قراین و شواهد ، چنین بر می آید که از آغاز پیدایش ادیان آسمانی و بعثت انبیا و به تبع آن ، ساخت مراکز دینی ، بحث اوقاف وجود داشته و وقف علاوه بر مصارف دینی ، عمدتاً شامل مصارف خیریه و عمران نیز می شده است . در ادیانی همچون زردتشتی ، یهودی و مسیحی نیز وقف از سنن جاریه محسوب می شود . برخی سابقۀ اوقاف را به زمان پیش از حیات حضرت ابراهیم ^{(علیه السلام)} هم رسانده و شاهد این مسئله را اموال موقوفه ای دانسته اند که از این پیامبر برجای مانده است .
از میان این ملل باستانی ، اقوام آریایی و به ویژه ایرانیان که طبق شواهد ، هیچگاه در کار خیر ، حاجت به استخاره نمی دیدند ، موقوفات و نذورات بسیاری برای نگهداری معابد و آتشکده های خود در نظر می گرفتند که برخی از آنها هنوز هم در شهرهایی مانند یزد و کرمان موجود است ؛ چنان که بر اساس قراین و شواهد موجود می توان حدس زد آتشکده هایی همچون آذرگشسب در بلخ ، دارای موقوفات و نذورات بسیار بوده است . در ایران باستان به صورت خاص ، به معنای وقف مال در مدتی محدود با مدت حیات فرد و سپس بعد فوت صاحب مال جهت اولاد وی و هم به صورت عام ، به معنای مصرف آن در امور خیریه وجود داشت . طبق شواهدی در میان تمدنهای بابل ، مصریان باستان و رومیان باستان هم سنت وقف اموال ، رایج بوده است .
در میان اعراب جاهلی هم سنت حبس و وقف اموال وجود داشت ( اگرچه با این نام شناخته نمی شد ) و یکی از شواهد ایم مدعا حبس و وقف کعبۀ مشرفه در مکه است